نگاهی به تاریخچه زبان فارسی

تاثیر زبان فارسی بر زبان های دیگر

 
زبان های دنیا را 6 هزار دانسته اند. بعضی از این زبان ها بسیار به هم شبیه هستند .بنابراین همه زبان ها را می توان در 20 گروه عمده جای داد. یکی از مهمترین گروه های زبانی هندو ایرانی است که تمامی زبانهای شبه قاره هند – ایران و اروپایی را دربرمی گیرد.

در روزگار ابن بطوطه وی در تمام مناطق غیر عربی که سفر نموده با زبان فارسی مشکل گفتاری خود را حل می کرده است. حتی در چین و بلغارستان و ترکستان کلماتی از فارسی وجود دارد و از این نظر با زبان یونانی قابل مقایسه است. همچنین نام برخی از مکان ها و شهرها در رومانی و مجارستان از زبان پارسی ریشه گرفته است.

زبان فارسی از قدیمی ترین زبان ها و از گروه زبان های هندو ایرانی ( آرین ) است که زبانی پیوندی است این گروه زبانی مجموعه ای از چندین زبان را شامل می شود که بزرگترین جمعیت جهان به این گروه سخن می گویند و صدها واژه مشترک میان فارسی و آنها وجود دارد.

از زبان فارسی امروزه ده ها کلمات بین المللی مانند : بازار - کاروان - کیمیا- شیمی- الکل - دیتا - بانک(همان بنک یا بنکداری فارسی)- درویش - بلبل - شال - شکر - جوان - یاسمین -  اسفناج- شاه – زیراکس - لیمون - تایگر (ببر) - کلید- کماندان(همان کماندار فارسی) - ارد (امر، فرمان)- استار - سیروس- داریوش- جاسمین - گاو - توفان – مادر- پدر- خوب – بد- گاد- نام - کام - گام – لنگ - لگ - لب- ابرو - تو - من - بدن - دختر (داتر) - و... به بیشتر زبان های مهم دنیا راه پیدا کرده است.

البته زبان فارسی همان طور که واژگانی از زبان های همسایه اش وام گرفته واژگان زیادی نیز به آنها واگذار کرده است ، تاثیر شگرف زبان فارسی بر زبان های شبه قاره هند نیاز به توضیح ندارد.

زبان فارسی زبان بین المللی عارفان است. چه بسیار عارفانی که از ترک و عرب و هندی کتاب های عرفانی خود را به فارسی نوشته اند. مکتب‌ تصوف‌ هندوایرانی‌ که از طریق‌ ایران‌ به‌ آسیای‌ غربی‌ و حتی‌ شمال‌ آفریقا نشر یافت‌ ، بیشتر کتب و متون خود را ‌ به‌ نثر یا شعر فارسی‌ نوشته‌ است و زبان‌ تصوف‌ در شبه‌ قاره‌ی‌ هند و حتی در میان ترکان همواره‌ فارسی‌ بوده‌ است.‌

در زبان های اروپایی و از جمله در انگلیسی امروز نیز کلماتی با ریشه فارسی وجود دارد و صدها کلمه مشترک میان فارسی و زبان های اروپایی وجود دارد مانند : بهتر(بتر)- خوب(گود)- بد- برادر- داتر( دختر) - مادر- پدر( فادر، پیر،پیتر) - کاروان- کاروانسرا - بازار - روز و......

bad – best – paradise – star – navy – data – cash – cake - bank –  check –  sugar – cow – divan – mummy – me – father – mother – tab – orange - magic – rose          

و این ها را می‌توان تا بیش از 700 کلمه ادامه داد و دلیل این اتفاق زبان باستانی سنسکریت هست که زبان مادری تمام زبان های نوین هندو اروپایی می باشد.

در کتب مقدس واژگانی از فارسی وجود دارد مانند : پردیس( فردوس) در انجیل ، تورات و قرآن. بسیاری از نام های جغرافیایی و نام مکان ها در خاورمیانه و شمال آفریقا از زبان فارسی است مانند: بغداد-  الانبار- عمان ( هومان) – رستاق – جیهان - بصره ( پس راه) – رافدین – هندو کش – حیدر آباد – شبرقان ( شاپورگان) - تنگه و...

بیش از دویست واژۀ فارسی را در هریک از زبان قرقیزی، قزاقی ، ایغوری و ترکمنی می یابیم که بمرور سده ها ، از این سوی دریای آمو به آن طرف نفوذ کرده است.

 بیش از 350 کلمه فارسی در زبان اندونزیایی بازشناسی شده است واژه های:(خوش= خیلی خوب)، (سودا)، (بازرگانی)، (کار)، (کدو)، (نان)، (خرید فروش) (حروف ربط : از، به، هم ) و امثال آن در اندونیزیای امروزه رایج است.

زبان فارسی برای هفتصد سال زبان اداری هندوستان بود تا اینکه درسال 1836م چارلز تری ویلیان زبان انگلیسی را بجای زبان فارســــی رسمیت داد.

روی مزار جهان آرا (دختر شاه جهان) در هند این بیت نگار شده است:

بغیر سبزه نپوشد کسی مزار     که قبرپوش غریبان همین گیاه بس است

 همچنین برلوحه سنگ مزار نورجهان و جهانگیر (در تاج محل در هند) این شعر نورجهان حک شده است:

برمزار ما غریبان نی چراغی نی گلی    نی پر پروانه سوزد نی سراید بلبــلی

فینگلیش؟!

این روزها همه جا صحبت از هزینه پیامک اپراتورهای مختلف و تمهیدات و تلاش‌های شرکت‌های وطنی و در رأس آنها همراه اول برای ترغیب و تشویق کاربران ایرانی به فارسی نویسی است.

اپراتور دولتی همراه اول مدت‌ها بود که پیگیر تشویق کاربران به ارسال SMS فارسی بود که سرانجام امسال با تفکیک و کاهش هزینه پیامک‌های فارسی این مهم را محقق کرد.

متعاقب اعلام شرکت مخابرات مبنی بر کاهش هزینه ارسال پیامک‌های نوشته شده به زبان فارسی تا ۸۹ ریال و افزایش قیمت پیامک لاتین تا ۲۲۲ ریال، این شرکت با همکاری مرکز فناوری دانشگاه شریف اقدام به تهیه و تولید نرم‌افزار مخصوصی هم برای ارسال پیامک فارسی کرد، به نام «پیام‌رسان فارسی».

بگذریم از این که ایرادات متعدد این نرم‌افزار باعث شد پس از اندک مدتی، به کنج عزلت منوی کاربران برود و کمتر دارنده تلفن همراهی از آن استفاده کند. اما در این میان به مرور دو جبهه، چه در میان کاربران و چه بین متخصصان حوزه فناوری و مخابرات شکل گرفته است.

عده‌ای با اخم‌های در هم کشیده تلاش‌های مخابرات را بدین منظور یک نوع اجبار دانسته و با اظهار تمایل به همان شیوه نگارش و ارسال پیامک با کاراکترهای لاتین، از سهولت و مزیت‌های این شیوه سخن می‌گویند. عده‌ای دیگر نیز ضمن تمجید و تحسین این اقدام مخابرات و شرکت همراه اول، از محاسن فارسی‌نویسی و لزوم این کار در راستای حفظ فرهنگ و زبان ملی تعریف می‌کنند و حتی از همراه اول خرده می‌گیرند که چرا از ابتدا چنین کاری را نکرد.

البته به نظر می‌رسد افراد گروه اول بیشتر به سبب عادت چندساله خود برای نگارش کاراکترهای لاتین است که این ایرادها را وارد می‌کنند و دلیل محکمی برای انتقاد خود ندارند، والا کدام ایرانی است که به زبان مادری و ملی خود دلبسته نباشد و نخواهد از آن استفاده کند؟

دوست دانشجویی تعریف می‌کرد یک بار استاد زبان انگلیسی آنان از دانشجویان کلاس پرسیده است: «کدام یک از شما در گوشی همراه خود از منوی فارسی استفاده می‌کنید و پیامک‌هایتان را به فارسی می‌فرستید؟» چند نفر دستشان را بلند کردند. استاد فرهیخته ما(!) با اوقات تلخی، این افراد را خطاب قرار داده که دانشجویی که از منوی انگلیسی استفاده نکند، پس حتماً زبان به خوبی بلد نیست و به همین اکتفا نکرده و چند نمره‌ای هم از نمره پایان ترم این دانشجویان بخت برگشته کم کرده است.

وقتی طرز فکر و برداشت یکی از استادان دانشگاهی ما اینگونه باشد که سطح سواد و آشنایی دانشجویانش را با زبان انگلیسی، با استفاده آنان از منوها و نرم‌افزارهای انگلیسی بسنجد، از بقیه چه انتظاری می‌توان داشت؟ در عجبم که حالا دانستن معنای کلماتی مثل Open و Save چه کمک والایی می‌تواند به سواد دانشجویان و افراد بکند!

به نظر می‌رسد این طرز فکر و تفکراتی از این دست که مختص برخی معدود افراد شیفته غرب و از خود بیگانه است که صرف نوشتن و خواندن چند کاراکتر یا کلمه انگلیسی را حمل بر سواد خود و دیگران می‌کنند، دیگر در قرن بیست و یکم که تمام جهانیان به اهمیت حفظ فرهنگ و خط و زبان خود در این دنیای پرتلاطم پی برده‌اند، تفکری قدیمی، منسوخ و مردود باشد.

ای کاش دست کم این قبیل افراد چشم خود را باز می‌کردند و می‌دیدند که همان خارجی‌ها و غربی‌ها از مدت‌ها پیش‌تر برنامه‌های خود را برای حفظ فرهنگ و زبان ملی و بومی خود آغاز کرده‌اند و اقداماتی اساسی نیز در این راه انجام داده‌اند.

مسئولان کشور فرانسه از اواسط دهه ۹۰ نسبت به نفوذ روزافزون زبان انگلیسی از طریق محیط مجازی و گرایش به ناچار مردم این کشور به وب‌ پیج‌های انگلیسی ابراز نگرانی کردند. حاصل آن نگرانی‌ها و تلاش‌ها این است که هم اکنون در کافی‌نت‌های فرانسه و خانه‌های مردمان فرانسه دیگر کمتر صفحه‌ای به زبان انگلیسی باز می‌شود.

از کشورهای غیرغربی هم اگر بخواهیم مثال بزنیم، نمونه بارز آن چین است که در اثر مراقبت‌ها، تمهیدات و بعضا سخت‌گیری‌های مسئولان امور ارتباطات این کشور، اکنون تمام کاربران چینی زبان، تمام ارتباطات اینترنتی و نوشتاری خود را در کلیه قالب‌ها به سادگی به زبان مادری خود انجام می‌دهند و هیچ کمبودی هم احساس نمی‌کنند.

واقعا چرا ما نیز وسعت دید خود را توسعه نمی‌دهیم و این موضوع را درنظر نمی‌گیریم که کاربرد فناوری‌های نوینی چون اینترنت و موبایل، محدود به همین چند ساله و یکی- دو دهه نخواهد بود و تازه در اول راهی هستند که به مرور هرچه گسترده‌تر خواهد شد؟

به راستی چرا به جای اینکه از فینگلیش نوشتن خود دفاع کنیم، به این نمی‌اندیشیم که کاری کنیم، حتی روزی مردمان انگلیسی زبان از خط و علایم زبان فارسی استفاده کنند و پیامک‌های خود را با استفاده از آن‌ها بفرستند؟ به نظرتان تصور موهوم و دوری است؟ پس شاید بد نباشد بدانید، چینی‌ها از هم اکنون نیز تقریبا چنین کاری را کرده‌اند و رفته‌رفته محیط اینترنت را به تصاحب خود درمی‌آورند. فقط کافی است دیدگان خود را به کمی آن سوتر بدوزیم؛ مثلاً سی یا هفتاد سال دیگر.

البته نگارنده جزو پیروان و از طرفداران نظرات کسانی مثل فوکویاما و ساموئل هانتینگتون و دیگران که معتقد به جنگ تمدن‌ها و بلعیدن تمدن‌ها توسط یکدیگر هستند، نیست. اما بی‌شک هر ایرانی واقعی و وطن‌دوستی، آرزوی سربلندی کشور خود را در هر زمینه‌ای دارد و این هم می‌تواند بخشی از مسیر اعتلای کشور عزیز ما باشد.

حال یک بار دیگر به تیتر مطلب نگاهی بیندازید. نظر شما چیست؟

برگرفته از: دنیای کامپیوتر و ارتباطات

ریشه کلمه اسکول

اُسکول اصطلاحی به معنای آدم نادان ، بی خاصیت و به درد نخور است . اصل این اصطلاح که به صورت اشکول هم به کار می رود از واژه عُثکول در عربی است . عثکول خوشه خرما است و به چیزی مانند خوشه خرما که برای زینت در برابر هوا می نهاده اند تا تکان بخورد و مایه ی سرگرمی شود نیز می گفته اند . عثکول خوشه خرمایی بوده که خرماهایش را خورده اند و فقط به درد سرگرمی می خورد . از آنجا که املای درست این کلمه را کسی نمی دانسته است آن را اسکول نوشته اند و برخی نیز به اشتباه اشکول گفته اند .اُسکُل بر وزن واژه ی بی ادبانه ای است که نمی توانم آن را اینجا بنویسم و از آنجا که ذکر آن نشانه ی بی ادبی گوینده ی آن است این واژه جایگزین آن شده است .در اصل هم در برابر این واژه به کار رفته است . جالب است که هر چند عُثکول عربی است ولی امروزه در عربی معاصر کاربرد ندارد و تنها در کتب لغت عربی یافت می گردد .

در یکی از فیلم ها نیز هنر پیشه ای گفت که پرنده ای است که یادش می رود کجا دانه جمع کرده است و مردم باور کردند که همین است . در حالی که پرنده بر اساس غریزه ای اشتباه ناپذیر و شگفت انگیز عمل می کند و این سخن تنها برای خنده بود و سخنی جدّی نبود .

در باره ی معنی اسکول یا همان عثکول صفحه 1424 از فرهنگ لاروس چاپ انتشارات امیر کبیر را بخوانید .

خوب است بدانید واژگان عربی در فارسی بسیار است اما بیشتر این واژه ها در خودِ زبان عربی یا به کار نمی روند و یا معنای دیگری دارند . به دیگر سخن این واژه ها را ما ایرانیان از ریشه های عربی ساخته ایم . امروزه دیگر چنین کاری در فارسی انجام نمی شود . به چند نمونه در ادامه مطلب توجه کنید :

صحیح و غلط در زبان

اگر ما از چراغ قرمز راهنمایی رد شویم، اموال کسی را بدزدیم یا کسی را بکشیم، دقیقا می‌دانیم که جریمه این اعمال را چه مرجعی تعیین می‌کند: قانون کشور. و می‌دانیم اگر قانون را رعایت نکنیم چه مقامی ما را مجازات خواهد کرد: دولت. آیا در کشور قانونی وجود دارد که مقرراتی برای گفتار ما وضع کند، یا هیچ شعبه‌ای از دستگاه دولت هست که چنین مقرراتی را به موقع اجرا بگذارد؟ مسلما نه. کتاب‌هایی هستند که قوانینی برای صحبت کردن و نوشتن ما تدوین کرده‌اند و مردمی هستند که اگر ما از این قوانین پیروی نکنیم اعتراض و خرده‌گیری می‌کنند. ولی این کتاب‌ها و این مردم از لحاظ حقوقی هیچ نفوذی بر ما ندارند (خارج از محدوده کلاس درس که البته در آنجا معلم می‌تواند در ازاء سرپیچی از این قوانین به ما نمره بد بدهد). نه فقط آنها فاقد صلاحیت حقوقی هستند، بلکه دارای هیچ گونه قدرتی نیستند که مقامی به آنها تفویض کرده باشد. درست است که بعضی کشورها دستگاه‌های تنظیم کننده‌ای داشته‌اند که از نوعی قدرت برخوردار بوده‌اند، مثل آکادمی‌های ملی فرانسه و اسپانیا که به وسیله پادشاه تاسیس شدند و و ظیفه خاص آنها «تنظیم و پاک نگه داشتن زبان» بود. حتی در این کشورها نیز کسانی که دخالت آکادمی‌ها را در کار زبان جدی تلقی کردند معدود بودند، ولی به هر حال قدرت آنها به نحوی وجود داشت. اما چنین دستگاهی هیچگاه در یک کشور انگلیسی زبان وجود نداشته است و بعید به نظر می‌رسد که مردم انگلیسی زبان هرگز مایل باشند که فتواهای یک آکادمی یا وزارت فرهنگ یا موسسه‌ای نظیر آن را بپذیرند.

صورت‌های مختلف زبان به عنوان وسیله بیان عقایدی که شما می‌خواهید منتقل کنید، دارای ارزش مساوی هستند. مثلا برای یک انگلیسی زبان، عبارت

you do it برای بیان مفهوم «انجام دادن کاری در زمان گذشته» به خوبی ِ عبارت you did it است و هیچ انگلیسی زبانی امروز در درک مقصود شما دچار اشکال نمی‌شود. همین فرض درباره عبارات دیگری که غلط محسوب می‌شوند نیز صادق است. حتی در پاره‌ای موارد می‌توان ادعا کرد که صورت‌های به اصطلاح «غلط» از نظر سادگی و روشنی تاحدی بر صورت‌های دیگر ترجیح دارد. صورت his در گفتار «صحیح» هم به عنوان صفت به کار برده می‌شود (مانند his book) و هم به عنوان ضمیر (مانند that’s his)، در حالی که صورت به اصطلاح «غلط» hisn و دیگر صورت‌های مشابه که به n- ختم می‌شوند (hern, ourn, yourn, theirn) به وسیله پسوند خود کاملا مشخص شده‌اند که ضمایر ملکی هستند نه چیز دیگر، همین استدلال درباره صورت ain’t نیز صادق است. برای اینکه زمان حال فعل to be را منفی کنیم: در گفتار «صحیح» باید از سه الگوی متفاوت استفاده کنیم:

شاخه های زبانشناسی

معناشناسی (Semantics)، دانش بررسی و مطالعهٔ معانی در زبان‌های انسانی است. بطورکلی، بررسی ارتباط میان واژه و معنا را معناشناسی می‌گویند. معنا شناسی گرفته شده از لغت یونانی semantika اسم خنثی جمع semantias علم مطالعهٔ معنا می‌باشد. این علم معمولاً بر روی رابطه بین دلالت کننده‌ها مانند لغات، عبارتها، علائم و نشانه‌ها و اینکه معانیشان برای چه استفاده می‌شود تمرکز دارد. مفاهیم زبان شناسی و زبان شناسی معنایی بررسی معانی است که توسط انسانها برای نشان دادن خودشان در طول زبان استفاده می‌شود. دیگر اشکال معنا شناسی زبانها برنامه ریزی شده، منطق‌های مجرد و نماد شناسی را شامل می‌شود.

خود کلمه معنا شناسی یک طیفی از عقاید از عامیانه گرفته یا کاملاً فنی را مشخص می‌کند. این عبارت (لغت) اغلب در زبان مرسوم برای مشخص کردن مشکل درک که یک انتخاب کلمه یا معنی ضمنی پایین می‌آید، استفاده می‌شود. این مشکل فهم موضوع بسیاری بررسی‌های رسمی در طول یک دوره طولانی، و بطور قابل ملاحظه‌ای در زمینه معنا شناسی رسمی بوده‌است. در زبان شناسی این علم بررسی (مطالعه) تفسیر علایم یا نشانه‌هایی که توسط مأموران یا جوامع در شرایط محیطی و زمینه‌های بخصوص استفاده می‌شده، می‌باشد با این دیدگاه، صداها، عبارت مربوط به صورت، زبان اشاره، محتوای معنایی (معنا دار) دارند و هرکدام چندین شاخه مطالعاتی دارد. در زبان نوشتاری، چیزهایی مانند ساختار پارگراف و نشانه گذاری محتوای معنای دارد، در اشکال دیگر زبان، محتوای معنایی دیگری وجود دارد.

زبان‌شناسی نوین پژوهش پیرامون خواص مربوط به معانی را به شیوه‌های عینی و سیستماتیک دنبال نموده، و در این راه دامنهٔ وسیعی از زبان‌ها و بیان‌ها را در نظر می‌گیرد. بدین ترتیب، گوناگونی و ابعاد شیوه‌های زبان‌شناسانه بیشتر و وسیع‌تر از روش‌هایی‌ست که منطقیون و فلاسفه با تمرکز بر دامنهٔ محدودتری از جملات در درون یک زبان واحد به‌کارگرفته‌اند.

از لحاظ زبانشناسی، دانش معناشناسی به موضوعات پایه‏ای خود می‌پردازد؛ نظیر چند‏معنایی (آرایه‏ای که به ابهامات معنایی می‌پردازد)، ترادف (آرایه‏‏ای که پیرامون لغات هم معنی می‌باشد)، تضاد (معانی مخالف یک لغت)، هم‏آوایی، مجاز مرسل و...

به عنوان زمینه‌ای پیچیده و حیاتی در تحلیل زبان‌شناسی، معناشناسی خود به دانش‌های متعدد از رشته‌های علمی وسیع و اساسی دیگری نظیر منطق، ریاضیات، و فلسفه نیازمند است.

مطالعه (بررسی) رسمی معنا شناسی با بسیاری زمینه‌های دیگر تحقیق از جمله لغت شناسی، علم نحو، واقعگرایی، ریشه شناسی و دیگر زمینه‌ها تقسیم می‌شود اگر چه که معنا شناسی یک زمینه کاملاً تعریف شده در نوع خودش اغلب با ویژگی‌های ترکیبی می‌باشد. در فلسفه زبان، معنا شناسی و ارجاع زمینه‌های مرتبط هستند. زمینه‌های مرتبط بیشتر شامل زبان شناسی تاریخی و تطبیقی و نماد شناسی می‌باشد. بنابراین بررسی رسمی معنا شناسی پیچیده‌است.

معنا شناسی با علم نحو که علم ترکیبات واحدهای یک زبان (بدون توجه به معنی شان) می‌باشد و علم واقع گرایی که مطالعه روابط بین علائم یک زبان می‌باشد، معنایشان و استفاده کنندگان زبان مقایسه می‌شود. در واژگان علمی و بین المللی، معنا شناسی (Semanties)، Semasialogy نیز نامیده می‌شود.